احادیثی در مورد شیر دادن به نوزاد

یکی از آداب شیر دادن، در آغوش گرفتن نوزاد هنگام شیر دادن است. ضمن این که هر دو آغوش مادر برای نوزاد آرامش بخش است؛ لکن آغوش چپ مادر از جایگاه خاصی برخوردار است، از حضرت امام جعفر صادق (ع) نقل شده که آغوش چپ مادر، جایگاه مناسب تر شیرخوار است و تحقیقات دانشگاه کورنل، نشان می دهد که این مطلب کاملا علمی و دقیق است.

امروزه بر اساس دانش نو شناخته و نو آور کرونوبیولوژی که در آموزش های اسلامی ریشه ای قدمتی  ۱۴۰۰ ساله دارد، تغییرات ترشح هورمون ها و کاهش و افزایش آنها در ساعات مختلف شبانه روز بررسی گردیده و نشان می دهد، چنانچه مادران شیرده پس از نیمه شب یکی دو بار به کودکان خود شیر دهند سطح پایه ای هورمون پرولاکتین افزایش می یابد و تضمین یک شیر دهی موفق را میسر می سازد که در آموزش های اسلامی با ثواب فراوان مورد توصیه قرار گرفته است.

در باب ثواب شیر دادن به نوزاد گفتنی است که، موقعی که حضرت رسول اکرم (ع) در فضیلت جهاد سخنرانی می فرمودند و بانوان مسلمان در ملاقات با ایشان از محرومیت خود از مشارکت در جهاد گلایه می کردند، آن حضرت طی حدیث مفصلی فرمودند:

« آیا راضی (به این مقدار ثواب) نیستید، آن هنگامی که یکی از شما از همسر خود در حالی که او از شما خشنود است باردار شود، ثواب کسی را دارد که روزها روزه بگیرد و شب ها برای عبادت خدا بپاخیزد و چون زایمان کند هر جرعه ای که از شیر او در آید و هر بار که طفل پستان او را می مکد برای هر جرعه و هر بار مکیدن ثوابی است و اگر برای شیر دادن و مراقبت از کودک شیرخوار شبی بیدار گردد پاداشی معادل آزاد کردن هفتاد بنده در راه خدا دارد».

در چند روایت نورانی از جمله در روایت نقل شده از حضرت امام جعفر صادق (ع)، برای مادر شیرده، اجر مجاهد در راه خدا منظور شده و حتی برای مادری که در چنین زمانی از دنیا برود اجر شهادت قائل شده است.

در چندین روایت بر کفایت شیر مادر در تأمین آب و غذای کودک هنگامی که به طور انحصاری مورد استفاده قرار می گیرد (تا سن ۶ ماهگی) تأکید شده است؛ لذا آنچه که امروزه به عنوان نتیجه تحقیقات علمی روز، در کفایت شیر مادر به هنگام تغذیه انحصاری Exclusive Breast Feeding عنوان می شود، در روایات معصومان (ع) از پیش مطرح بوده است. جابر بن عبدا… انصاری از حضرت رسول اکرم (ص) نقل می کند که فرمود: خداوند متعال روزی کودک را در دو پستان مادر قرار داده است. در بخشی آب و در بخش دیگر غذای او را از هنگام ولادت کودک، به تناسب نیاز هر روز وی، روزی متناسب آن روز او را مقرر فرموده است.( کتاب المواعظ، ترجمه عطاردى، متن، ص، ۱۲۰)

 

مدت زمان شیر دهی:

یکی از نیازهای حیاتی نوزاد بعد از تولد، شیر دادن به نوزاد است. قرآن کریم در این رابطه می فرماید: «مادران باید فرزندان خود را دو سال کامل شیر دهند».[ بقره، ۲۳۳٫] در این جا سخن این است که، آیا دو سال شیردادن کودک، واجب است، یا خیر؟

آیۀ شریفه دلالت بر وجوب ندارد؛ زیرا در ادامه می فرماید: «آن مادرانی که بخواهند دوره شیردهی را به اتمام برسانند»؛ یعنی اتمام دوره شیردهی را به میل و ارادۀ مادر تعلیق نموده است، پس معلوم می شود که اتمام دو سال شیردهی واجب نیست. نکته دیگر این که قرآن می فرماید: «در صورت رضایت و مشورت هم دیگر می توانند کودک را از شیر بگیرند». پس روشن است که مقصود از بیان این مقدار، وجوب نیست.

 

براساس دو روایت از کتاب وسائل الشیعه، حداقل زمان شیر دهی می تواند ۲۱ ماه باشد و کمتر از آن جایز نیست.

الف. امام صادق (ع) فرمودند: “مقدار واجب شیردهی، ۲۱ ماه است، پس زنی که کمتر از آن شیر دهد، کم گذاشته و کوتاهی کرده است و اگر اراده d اتمام دوران شیردهی دارد، دو سال کامل مطلوب است. [محمد بن الحسن، الحرالعاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۱،ح ۲۷۵۶۴، ص ۴۵۴، چاپ ۳، مؤسسه آل البیت علیهم السلام لاحیاَء التراث، بیروت-لبنان، ۱۴۲۹ه.ق.]

ب. حدیث دیگری از آن حضرت که فرمودند: “زمان شیردهی ۲۱ ماه است، پس کمتر از آن ستمی (جور) بر کودک شمرده می شود.[ وسائل  الشیعه، ج ۲۱، ص ۴۵۵، ح۲۷۵۶۷٫]

الکافى :به نقل از سعد بن سعد اشعرى -: از امام رضا (علیه السلام ) پرسیدم : که آیا کودک ، بیش از دو سال هم شیر داده مى شود؟

فرمود: تنه دو سال ((.

گفتم : اگر از دو سال افزون شود، آیا بدان سبب ، بر پدر و مادر او گناهى است ؟

فرمود: نه

 

جایگزین شیر مادر :

در مواقع ی که شیر مادر ناتوان و یا تباه می شود و یا در مواردی که نوزاد بر اثر خوردن شیر مادر، لاغرتر می گردد، چه کسی باید به نوزاد شیر دهد؟  برای این کار باید زن شی ردهی را برای شیرخوار برگزید که از حیث سن، هیات و شکل، اخلاق، ریخت و هیات پستان، کیفیت شیر، مدت زمانی که این شیردهنده زاییده است و جنس نوزاد وی شرایطی داشته باشد که به آن ها آشاره می کنیم :

 

سنّ زن شیرده:

اگر سن زن شیرده بین بیست و پنج تا سی و پنج سال باشد بسیار مناسب است، زیرا این مرحله عمردوره

جوانی و تندرستی و به کمال رسیدن است.

 

هیئت و شکل زن شیرده:

زن شیرده باید دارای رنگ زیبا، گردن ستبر، سینه پهن و عضله ای، گوشت سفت باشد و از حیث فربهی

و لاغری دارای تناسب اندام و گوشتالو  نه پیه آلود  باشد.

امام باقر (علیه السلام ): براى فرزند خود، از زنان زیبا، شیردهى بخواه و از زشتان بپرهیز؛ چرا که شیر، گاه سرایت مى کند.
امام باقر (علیه السلام): بر شما باد دایه هاى زیبا و پاکیزه ؛ چرا که شیر، سرایت مى کند.

 

خلقیات زن شیرده:

زن شیرده باید خوش خلق، خوشخو و خوشروی باشد، در برابرکنش های بد روانی از قبیل خشم، اندوه، ترس و حالات مشابه آن زود واکنش نشان ندهد . تاثیرپذیری سریع از این حالات، مزاج را تباه می گرداند، این تباهی مزاج ممکن است به شیرخوار سرایت کند . از این رواست که پیامبر خدا  سلام و درود بر او باد  فرمود:

“دیوانه را دایگی نشاید”، گذشته از آن، زنی که بدکردار باشد اعتنای لازم را به بچه نمی کند و کمتر به او می پردازد.

کسانى که نباید آنان را به دایگى گرفت:

پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم): زن کودن و نیز زنى را که چشمش ضعیف است و آب ریزش دارد، به دایگى مگیرید؛ چرا که شیر، سرایت مى کند.

امام باقر (علیه السلام): پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) فرمود: ((زن کودن را به شیر دهى مگیرید؛ چرا که شیر، سرایت مى کند و کودک به همان شیر، همانند مى شود))؛

یعنى در بى خردى و کودنى به دایه شباهت مى یابد.

امام صادق (علیه السلام): امیر مومنان – درود خداوند بر او باد – مى فرمود: زن کودن را به شیر دهى مگیرید؛ چرا که شیر بر سرشت ها چیرگى مى یابد.
پیامبر خدا نیز فرموده است)) : زن کودن را به شیردهى مگیرید؛ چرا که کودک به همین شیر، رشد مى کند ((الکافى :
- به نقل از عبید الله حلبى  : به امام صادق (علیه السلام ) گفتم : زنى از زنا، فرزند آورده است . آیا او را دایه بگیرم؟ فرمود: نه او را دایه بگیر و نه دخترش را))
پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله و سلم): همسر دادن و همسر گرفتن ، از سنت من است . فرزند بجویید؛ چرا که من ، فردا به شما بر دیگر امت ها فراوانى مى جویم . درباره فرزندانتان ، از شیر زنان بدکاره و دیوانه ، اجتناب کنید؛ چرا که شیر، سرایت مى کند.