در این جزوه مباحث به بصورت مختصر آمده و شکوفا کردن آنها بر عهده استادان محترم می‌باشد. این جزوه به مباحث شکلی پرداخته است و محتوا باید از کتب مربوطه استفاده گردد.
شاخص های مهم در امر تدریس :
1- نوشتن بسم الله الرحمن
الرحیم در بالای تخته
نوشتن بسم الله روی تخته بار معنوی بسیاری دارد هرچه بسم الله قشنگتر باشد تاثیر گذارتر است. همچنین سعی شود در هر جلسه بسم الله با یک خط نوشته شود.
سرآغاز هر نام، نام خداست
که بی نام او نامه یکسر
خطاست
2- ایجاد انگیزه:
ایجاد انگیزه یکی از مهمترین شاخص‌های تدریس دروس معارف اسلامی است و اهمیت آن از این جهت است که دروس معارف در زمره گروه دروس عمومی تعریف شده است و دانشجو به اندازه دروس اختصاصی به آن انگیزه ندارد و گاهی نسبت به ضرورت این درس نیز اعتراض می‌کند بنابراین استاد معارف باید این نکته را مفروض خود بداند که دانشجو هیچگونه علاقه‌ای به بحث ندارد و می‌بایست این انگیزه را در او ایجاد کرد. ایجاد انگیزه باید در ابتدای تدریس صورت پذیرد و به نحوی باشد که در آن ذهن دانشجو درگیر بحث شود ایجاد انگیزه می‌تواند به صور مختلف صورت پذیرد برای مثال:
الف) طرح سوال: مثلا در مورد بحث تفسیر سوره حمد: آیا تا به حال فکر کرده‌اید که چرا ما در نماز باید سوره حمد را بخوانیم؟ و...
ب) تاکید بر اهمیت بحث
ج) شروع با داستان کوتاه مرتبط با بحث
و.. این نوع ایجاد انگیزه برای مباحث اخلاق خوب است.
3-نوشتن موضوع درس در سمت
راست تخته
بعد از ایجاد انگیزه نوشتن موضوع درس سمت راست تخته توصیه می‌گردد.
بقیه در ادامه مطلب
4- ارائه چارچوب کلی در
آغاز تدریس
مباحث هر جلسه تدریس باید یک چارچوب مشخصی در راستای هدف کلی درس داشته باشد نقطه آغاز و نقطه پایان و همچنین مباحثی که باید در آن بحث شود در کتاب‌های معارف چاپ نهاد، این چارچوب رعایت شده است. چارچوب باعث میشود بحث هدفمند شده و استاد کمتر دچار پراکنده‌گویی شود و نیز دانشجو بداند امروز با چه مباحثی می‌خواهد روبرو شود. نوشتن چارچوب کلی در سمت راست تخته ضروری است و استاد بعد از ایجاد انگیزه و نوشتن عنوان بحث در کنار تخته، در ذیل آن باید چارچوب کلی بحث را بنویسد.
بعد از نوشتن چارچوب بهتر است خط عمودی کشیده شود تا چارچوب از سایر مباحث تخته جدا شود این چارچوب تا آخر کلاس روی تخته می‌ماند و استاد نباید در وسط بحث آن را پاک کند. مطالب هر شاخص در قسمت های باقی مانده نوشته میشود و زمانی که مباحث آن شاخص تمام شود مطالب نوشته شده در سمت چپ پاک شده و علامت ü در کنار عنوان شاخص (چارچوب کلی) زده میشود. این نوع نوشتن باعث میشود اولا از تخته به صورت مطلوب استفاده شود و ثانیا نگاه دانشجو منعطف به مباحثی شود که در سمت چپ نوشته میشود.
در هنگام نوشتن چارچوب استاد نباید در
حالت پشت به دانشجویان اقدام به نوشتن چارچوب نماید و چند دقیقه‌ای دانشجویان را
به حال خودشان رها کند این امر موجب همهمه در کلاس میشود. بلکه استاد در خلال
نوشتن باید به سمت دانشجویان نگاه کند توضیح کوتاهی بدهد سپس به ادامه نوشتن اقدام
نماید.
5- عدم یکنواختی کلاس
یکی از این شاخص های مهم توجه استاد به یکنواخت نشدن کلاس است به عبارت دیگر کلاس باید دارای محرک باشد.
محرک: هر آنچه که باعث شود کلاس از یکنواختی در آید. محرک هایی که استاد معارف می‌تواند از آن استفاده نماید را می‌توان در دو گروه عمده تقسیم بندی کرد:
- بالا و پایین بردن صدا: استاد نباید از اول تا آخر کلاس با یک لحن صحبت کند
- نشستن و برخاستن و قدم زدن: استاد باید هم مقداری بنشیند هم راه برود و هم بایستد البته نباید افراط و تفریط داشته باشد
- سوال و جواب با دانشجویان( جلب مشارکت) و...
محرک‌ها
- استفاده از آیات قرآن و روایات معصومین (ع) مرتبط با بحث
- استفاده از مثالهای متنوع و مفید: استفاده از مثال اهمیت بسیار زیادی در فهم مطلب داشته و نیز موجب از بین بردن یکنواختی کلاس میشود
- اشعار متناسب با بحث
-
داستان، حکایات اخلاقی و
خاطره مرتبط
6- استفاده مطلوب از تخته
اولا: استاد باید از تخته استفاده کند زیرا بیشترین یادگیری انسان از طریق دیداری است.
ثانیا: استفاده از تخته باید به نحو مطلوب و منظم باشد نباید در هر گوشه تخته یک مطلبی نوشته شود و تخته به صورت در هم ریخته و نامنظم به نظر آید بلکه با استفاده از دسته بندی های مشخص هر نکته را در جای خودش بنویسد.
ث الثا: روی تخته نباید به صورت بسیار ریز یا بسیار درشت نوشت و همچنین
مطالب طوری نوشته شود که قابل خواندن باشد و دانشجو برای خواندن آن دچار تکلف نشود
و مدام از استاد سوال کند.
7- جلب مشارکت
کلاس نباید یک طرفه باشد بلکه در
موضوعات مختلف باید نظرات دانشجویان اخذ شود که این امر باعث عدم یکنواختی کلاس
شده، دانشجو را با بحث درگیر می‌کند، و نیز می‌توان با فضای ذهنی دانشجو آشنا شد و
همچنین با جلب مشارکت زمینه آماده میشود که اگر دانشجو سوال یا شبهه‌ایی به نظرش
می‌رسد جرات بیان آن را داشته باشد.
8- آمادگی کامل برای ارائه
درس
استاد باید تسلط بر بحث داشته باشد به
اندازه‌ای که بتواند بدون استفاده از یادداشت مطالب را بیان کند. استفاده بیش از
حد از یادداشت علاوه بر یکنواخت کردن کلاس تاثیرگذاری کلاس را تا حد زیادی کاهش می‌دهد
بنابراین هر چه از یادداشت کمتر استفاده شود تاثیرگذاری بیشتر خواهد بود. این به
این معنی نیست که استاد نمی‌تواند از یادداشت استفاده نماید بلکه برای یادداشت
چارچوب بحث و یا آیات و روایات می‌توان از یادداشت استفاده کرد. توصیه می‌گردد
برگه یادداشت حداکثر به اندازه برگه کف دست (A6) بوده و استفاده از آن طوری باشد که دانشجو نفهمد استاد
از یادداشت استفاده می‌نماید.
9- معرفی منابع
استاد برای مطالعه بیشتر دانشجویان باید منابع متعددی را برای دانشجویان معرفی نماید این منابع هم می‌تواند در لابه‌لای مطالب بیان شود و یا اینکه در اول یا آخر کلاس مطرح شود. بهترین منبع، منبعی است که به صورت مستقل به بحث مورد نظر پرداخته باشد.
این منابع باید دارای دو ویژگی باشد:
- ساده و قابل فهم برای دانشجو باشد
-
در دسترس دانشجو باشد و او
بتواند آن را به راحتی تهیه نماید.
10- داشتن خط زیبا
خط زیبا عاملی مهم برای تاثیرگذاری است
گاهی با نوشتن یک نکته در روی تخته با خط زیبا، دانشجو دچار شگفتی شده و این مطلب
راه را برای تاثیرگذاری‌های بعدی باز می‌کند.
نکات مهم:
1.
با توجه به اینکه زمان
ارائه کلاس فرضی 20 دقیقه است، استاد باید دقت داشته باشد که در بیان و در نوشتن
دچار سرعت گفتاری و نوشتاری نگردد.
نباید در 20 دقیقه، مطالب
یک جلسه‌ی 90 دقیقه‌ای به صورت فشرده بیان شود بلکه در این 20 دقیقه پس از ایجاد
انگیزه و ارائه چارچوب کلی اگر به یکی از عناوین کلی چارچوب به طور کامل پرداخته
شود کفایت می‌کند.
برگرفته از سرباز کوچک
https://irangardeshgari.blogsky.com