کمتر پدر و مادری را دیده ام که این روزها حواسش به خوراک روحی فرزندانش باشد! اکثر والدین آنقدر دغدغه های گوناگون را برای خود پر رنگ کرده اند که توجه به نیازهای فکری و روحی فرزندان خود را به دست فراموشی یا غفلت سپرده اند.
تهیه مایحجتاج و لوازم فرزندان یکی از وظایف پدر و مادر است اما آیا نظارت بر تهیه اینگونه وسایل، نقشِ مهمتر والدین نیست؟
دلایل عمده ترس از تاریکی
بازی های خشن و کارتون های تخیلی بسیاری را دیده ام که با زیر نویس یا دوبله فارسی در سی دی فروشی ها بدون هیچ گونه نظارتی توزیع می شود. شاید حسن ظاهری این سی دی ها قیمت های مناسب آنها باشد اما مضراتشان در روحیه فرزندان ما تا حدی لانه می کند که ده ها برابر هزینه آن سی دی را باید صرف درمان مشکل به وجود آمده کنیم. اکثر خانواده ها را دیده ام که فرزندانشان از تاریکی می ترسند یا شب ها به تنهایی نمی خوابند و والدین باید تا زمان به خواب رفتن او کنارش باشند. این ها را می توان به جرات از تاثیرات مخرب سی دی های خشن و داستان های تخیلی و سراسر تیره ای دانست که در اکثر سی دی های کارتون به وضوح مشاهده می شود.
لازم به تذکر است که کارتون وسیله ای برای آرام کردن و یک جا نشاندن بچه ها نیست! کارتون باید ابزاری باشد که به وسیله آن هوش و منطق کودک شکوفا شود و بتواند به کمک دیدن اینگونه برنامه ها قدرت تحلیل پیدا کند و با استعاره ای از موضوع کارتون معضلات زندگی خود را مدیریت کند. متاسفانه والدین اکثرا کارتون را به مثابه یک صدا خفه کن در برابر کودک به کار برده و پس از نشاندن فرزندشان در مقابل سی دی، با خیال راحت به سراغ انجام فعالیت های روزمره خود می روند. صد البته آنچه که در این میان ضربه خواهد خورد روح کودک است.
والدین باید هنگام تماشای سی دی فرزندانشان نقش تعاملی داشته باشند و در کنار او بنشینند و نکات بد برنامه را برای او متذکر بشوند و نقاط قوت کارتون را برایش پر رنگ بیان کنند تا بدین وسیله کودک بتواند تحلیل درستی از یک برنامه کارتونی به دست آورد و در پی آن بتواند خودش نکات خوب برنامه های کودک را استنباط و نکات منفی را واکاوی نماید.
عدم نظارت بر برنامه های کودک و سی دی هایی که فرزندانمان بیشتر اوقاتشان را مشغول دیدن آنها هستند ممکن است مشکلات روحی بسیاری را در آنها تقویت کند و چه بسا معضلاتی از قبیل ترس از تنهایی و ترس از تاریکی تا همیشه در روحیه کودکمان باقی بماند. در این صورت چه کسی غیر از پدر و مادر مقصر است؟
کارتون های خارج از ظرفیت دلیلی برای بروز خشونت
آنچه که پسر بچه ها را به یکباره مانوس خود می کند انواع بازی ها و نرم افزار های خشن و جنجالی است. نرم افزارهای بازی های جنگی یا کارتون هایی که انواع و اقسام صلاح ها ی جنگی در آنها به کار می رود.
با توجه به رواج اینگونه سی دی ها و بازی ها و کارتون های خشن در بازار و جذب اکثر پسر بچه ها به اینطور برنامه ها، به نظر می رسد که لازم است والدین با حوصله بیشتری وقتشان را در کنار فرزندانشان سپری کنند.
بچه ها در تنهایی خود مشغول تماشای سی دی شده و پس از مدتی تمام خشونت درون فیلم را در ضمیر ناخودآگاه خود ثبت می نمایند. بعد از چند روز متوجه رفتارهایی از آنها می شویم که بر پایه خشونت بوده و تعجب ما را بر می انگیزد! چرا که، بچه ها به سرعت می آموزند.
قطعا شما هم پسر بچه هایی را دیده اید که در مواقع تنهایی شان یا صدای تفنگ در می آورند و یا در بازی هایشان معمولا سعی دارند که رئیس بوده و وسایل بازی خشونت آمیز تر در دست آنها باشد.
این کودکان تحت تاثیر خشونت های دیداری در کارتون ها قرار گرفته اند و این روند اصلاح نمی شود مگر با بیدار کردن قوه تحلیل گری آنها از سوی والدین.
آنچه که این پدیده را بغرنج تر می کند قرار دادن سی دی های مربوط به گروه های سنی بالاتر در دسترس کودکانی با گروه سنی پایین تر است! کودک در سن و سال کودکی خود تاثیر پذیرنده بسیار خوبی است و بدون واکاوی خوب یا بد بودن، صرفا به ثبت و ضبط تصاویر دیده شده در ذهنش اقدام می کند. از این روست که کودکان در سنین پایین تر پس از تماشای برنامه های کارتونی گروه های بالاتر، دارای روحیه ناسازگاری و خشونت بیشتری می شوند!
حیوان های کارتونی در زندگی روزمره
همه می دانیم که کارتون های بومی سازی شده با فرهنگ ایرانی – اسلامی بسیار کم و به سختی در دسترس می باشند. اما برعکس کارتون های وارداتی از سایر کشورها حتی در صدا و سیمای ما نیز به وفور یافت می شود!
در این میان کارتون های بسیاری را دیده ام که شخصیت های اصلی آنها حیوانات هستند. حیواناتی که حرف می زنند و غذا می خورند و فرزندان ما با آنها انس بسیاری می گیرند بدون اینکه در نظر داشته باشند ممکن است این حیوانات در خارج از کارتون خطرناک باشند! مثلا کودک، ببری را در کارتون می بیند که با گرگ سخن می گوید و با هم دوست هستند .
ما کودک این آگاهی را ندارد که ببر و گرگ در دنیای واقعی حیوانات درنده و خطرناکی هستند! واضح است که بیان این نکات ظریف در ضمن تماشای کارتون یکی از مهمترین وظایف پدر و مادر است.
یا کودکان بسیاری را دیده ام که به دلیل اینکه شبیه محبوبترین شخصیتی که در یک کارتون دیده اند، باشند سعی می کنند مثل او رفتار کنند یا حتی غذا بخورند.
به عنوان مثال نقش اصلی کارتونی یک سگ کوچک و مهربان است و کودک پس از دیدن این کارتون در اکثر مواقع در مقابل سوال های والدین با کلمات «هاپ هاپ» جواب آنها را می دهد!
این نوع گرته برداری از شخصیت های مورد علاقه کارتونی برای همه کودکان و در همه سنین ودر برابر هر نوع کارتونی وجود دارد و آنچه که باعث می شود کودک درک صحیحی از فضای کارتون بدست آورد و بداند که این حیوانات در قالب کارتون می توانند سخن بگویند و با هم باشند و در خارج از کارتون او انسان است و دنیای کارتون یک جور سرگرمی است ولاغیر، وظیفه والدین است.
کارتون با طعم خانواده
آنچه که مسلم است جدایی ناپذیری اوقات فراغت کودکان با تماشای کارتون است. اما می توان تا حدی با برنامه ریزی صحیح برای وقت بیکاری فرزندمان او را کمتر معتاد به تماشای این نوع برنامه ها کنیم. درست کردن کاردستی و رفتن به پارک و انواع بازی های فکری همه و همه گزینه هایی هستند که به ما کمک می کنند که تماشای کارتون را به اولویت های عقب تری برانیم!
اما در نهایت برای همان وقت هایی که ناچاریم راضی شویم که فرزندمان به تماشای کارتون بنشیند بهتر است؛ خودمان هم حواسمان به او باشد و نکات خوب و بد کارتون را به او گوشزد کنیم. به کودک طوری نشان دهید که شما هم تمایل به تماشای کارتون مورد علاقه او دارید و به این نحو شما هم در ذهن او به مثابه مخاطبی برای آن کارتون در خواهید آمد، آن وقت کودک حرف شنوی بیشتری در مورد تحلیل مفاهیم کارتون از شما خواهد داشت.
اما اگر شما تمایلی به تماشای کارتون مورد علاقه فرزندتان نشان ندهید و با او هر از گاهی همراه نشوید او شما را از خود جدا دانسته و به دلیل کشش و علاقه اش به شخصیت های کارتونی، قدرت حرف شنوی اش نسبت به شما پایین تر آمده و حواسش معطوف به یادگیری غیر مستقیم از شخصیت های کارتونی خواهد شد.
از این رو، لازم است تا والدین قدری با کودکان خود همراهی کنند تا فرزندان بتوانند آنها را نیز مخاطبین برنامه های مورد علاقه خود قرار داده و حرف های آنها را بپذیرند
چگونه کودک را از تماشای کارتون منع کنیم؟
اخیرا مطالعاتی در مورد دو روش مختلف انجام شده است. محور یکی از روش‌ها، توضیح دادن و سپردن تصمیم‌گیری به کودکان و روش دیگر مجازات و تهدید است. نتایج این تحقیقات نشان می‌دهد کودکانی که والدین آنها از روش مجازات استفاده می‌کنند علاقه زیادی به برنامه‌های کارتونی نشان می‌دهند و از سلاح گریه و لجبازی بهره می‌گیرند در حالی که کودکانی که مادرانشان روش توضیح دادن را انتخاب کرده‌اند، کمترین تاثیر منفی را از اینگونه برنامه‌ها می‌گیرند. شاید از خود بپرسید که پس من چگونه فرزندم را سرگرم کنم؟ جواب بسیار ساده است. کلاس‌های ورزشی، هنری، میهمانی‌های کودکانه با حضور دوستان و هم سن و سالان کودک، رفتن به پارک و دوچرخه‌سواری و پیاده‌روی خانوادگی و از جمله مهمترین راهکار به شمار می‌رود. در واقع ساده‌ترین کاری که شما میتوانید برای تشویق کودکتان به فعالیت جسمی بیشتر انجام دهید، این است که خودتان در ورزش با او همراه شوید.
رستگار مقدم
